P


Pajacyk - technika wychodzenia po linie przy użyciu dwóch przyrządów zaciskowych, stosowana podczas wychodzenia bez kontaktu ze ścianą. Obie nogi znajdują się w pętli nożnej górnego przyrządu.

Pakowanie - czynność, której ostatecznym celem jest posiadanie przypaku (zob.).

Paker - łojant (zob.), który intensywnie pakuje (zob.).

Palnik - (I) część kohera;

- (II) bardzo ważna część lampy (zob.) karbidowej. Jest ceramiczny i posiada niezawodny zapalacz piezoelektryczny (zob.) by w każdych warunkach możliwe było zapalenie mieszanki acetylenu i powietrza. Palniki mogą różnić się wydajnością.

Kliknij tu!Parapent - skrzyżowanie lotni ze spadochronem; bardzo lekki; umożliwia nawet kilkugodzinny (!) lot szybowy; może w znacznym stopniu ułatwić wycof (zob.) lub zejście (zob.). Polska nazwa: spadolot (zob.), ale funkcjonują także inne np.: paralotnia.

Partie - konkretnie wyodrębniona i często posiadająca swą nazwę własną część jaskini (zob.).

Partner - może być stały (dobrze) lub przypadkowy (niedobrze).

Partnerka - może być stała (niedobrze) lub przypadkowa (bardzo niedobrze!).

Paść - najczęściej pada droga wspinaczkowa (zob.) w wyniku dużego spręża (zob.). Pasać można także cieciowiznę (zob.).

Patent - (I) właściwa sekwencja ruchów, umożliwiająca załojenie (zob.) drogi. Patent może być czujny;

- (II) - gadżet sprzętowy;

- (III) - własne usprawnienie techniki lub przyrządu.

Patenciarz - ten, co cały tydzień patentuje (zob.), aby potem w niedzielę - na oczach wszystkich - dokonać przejścia drogi z dolną (zob.) lub na żywca (zob.).

Patentowanie - przechodzenie jednej drogi z górną asekuracją (zob.: Wędka) aż do nauczenia się na pamięć optymalnej sekwencji ruchów, umożliwiającej jej przejście przy użyciu ryzykowniejszych sposobów asekuracji (lub bez asekuracji). Według jednych patentowanie umożliwia w ogóle postęp w technice wspinania - według innych niszczy sens i wartość wspinaczki (zob.).

Pedałka - mały podręczny woreczek, przypięty do uprzęży (zob.). Służy do transportu niezbędnych przedmiotów.

Kliknij tu!Perły jaskiniowe - kulista, wypolerowana odmiana nacieków grawitacyjnych (zob.). Powstają w obrębie mis naciekowych (zob.), gdzie w w wodzie, wokół ośrodka krystalizacji (może nim być ziarnko piasku, fragment kości) wytrąca się koncentrycznie węglan wapnia.

Petzl - nazwisko wybitnego francuskiego grotołaza Fernanda Petzla, znanego głównie z śmiałej eksploracji wpinaczkowej jaskini Réseau de la Dent de Crolles.
Również nazwa firmy produkującej doskonały sprzęt speleo i wspinaczkowy. Łatwo poznasz ignoranta po tym, że używa nazwy Petzl jako ogólnego określenia dla latarek typu czołówka lub całego szpeju (zob.) wspinaczkowego.

Pętla - kawałek związanej liny (zob.) lub taśmy nylonowej.

Piaskowiec - miękka skała osadowa (aczkolwiek znakomita do wspinania). W piaskowcach nie używa się do asekuracji haków, a nawet kostek - spowodowałyby zbyt szybkie zniszczenie skały; używa się natomiast rozmieszczanych w bardzo ściśle określony sposób koluch (ringów) (zob.), oraz wiązanych na pętlach (zob.) węzełków. Podobno taki węzełek jest w stanie utrzymać gruszkującego (zob.) wspinacza, tak przynajmniej twierdzą piskarze (zob.).

Piaskownica (I) - rejon działania piskarzy (zob.); głównie Hejszowina - czyli Góry Stołowe.

- (II) nazywa się tak też pewne miejsce na dnie jaskini Marmurowej w Tatrach (zob.).

Piątka - Dolina Pięciu Stawów Polskich: także schron (zob.) w Pięciu Stawach.

Piezoelektryk - zapalacz piezoelektryczny lampy karbidowej (zob.), skrótowo nazywany: piezo.

Pik - cel łojenia (zob.).

Pikuś - lekceważące określenie przez wspinacza trudności, które przebywa spoko-spoko.

Pijawka - cienki wężyk służący do nabierania wody w usta z płytkich jeziorek jaskiniowych (zob.). Później możemy ją wlać do wytwornicy (zob.).

Pipant - skalna turniczka; może być niewybitny trabant (zob.), często stosowany jako chwyt (zob.).

- (II) spotyka się je w jaskiniach a nadzianie się na nań nieuzbrojoną w garnek (zob.) głową bywa bolesne. Grotołazi wyróżniają trzy podstawowe typy pipantów:

  • zwisające ze stropu (zob.) jak nietoperze to stalaktyty (zob.);
  • stojące na spągu (zob.) jak Pan Bóg przykazał to stalagmity (zob.);
  • kiedy dwa powyższe typy się połączą w kolumnę (zob.) mówimy o stalagnacie (zob.).

Piskarz - nie piaskarz! Łojant (zob.) wspinający się w piaskowcu (nie piskowcu!) (zob.: Piaskowiec).

Pitać - wycofywać się ze ściany, np. na skutek dupnięcia (zob.).

Pizolity - perły jaskiniowe (zob.).

Kliknij tu!Plakietka - duralminiowe lub stalowe ogniwo łączące spit (zob.) z karabinkiem (zob.). Może być gięta, skręcona lub działająca wielokierunkowo.

Plan jaskini - rzut na płaszczyznę poziomą całej jaskini (zob.), oczywiście w określonej skali.

Plan techniczny - ogranicza się do orientacyjnego podania przebiegu korytarzy (zob.), kominów (zob.), i studni (zob.) konkretnej jaskini (zob.). Za to szczegółowo podaje rozmieszczenie spitów (zob.), punktów naturalnych (zob.), zacisków (zob.) i długości potrzebnych do eksploracji lin (zob.). Pomocny w planowaniu taktyki przejścia (zob.) jaskini.

Plecak - "(...) Powstała w ostatnich czasach nazwa "plecak" jest obrzydliwym dziwolągiem bez żadnego uzasadnienia." (Z. Klemensiewicz "Zasady taternictwa", Lwów 1913).

Płytka Stichta - przyrząd do zjeżdżania i asekuracji dynamicznej (nazwa od nazwiska wynalazcy).

Pochylnia - pochyły korytarz (zob.).

Podchwyt - chwyt od dołu.

Podciąg - (I) lina (zob.) tzw. połówkowa o grubości 8-9 mm, zwana także podciągową, używana podwójnie. Najbardziej uniwersalna i najczęściej u nas używana odmiana liny alpinistycznej (obecnie nazwa wychodzi z użycia).

- (II) dawniej nazywano tak wspinaczkę (zob.) techniką hakową (zob.: Hakówka).

Podpinaczka - nowe określenie hakówki (zob.), (zob. też: Wspinaczka, Zspinaczka, Spinaczka).

Kliknij tu!Poignee - współcześnie powszechnie używany przyrząd samozaciskowy (zob.) służący do wychodzenia (zob.) po linie. Używa się go jako przyrządu górnego i za pomocą taśmy bądź repa (zob.) łączy się z nogą. Możliwa jest nim też autoasekuracja podczas treningu, szczególnie przydatny w czasie transportu sprzętu, nie tylko w jaskiniach.

Pola ryżowe - naciek kożuchowy (zob.) powstający na płogich ścianach jako szereg, schodkowo położonych malutkich miseczek (zob. też: Misa naciekowa), przez które woda przepływa kolejno, wolno się sącząc.

Polana Rogoźniczańska - położone ok. 1 km od centrum Kir obozowisko PZA (zob.) przeznaczone głównie dla grotołazów (zob.), czynne w miesiącach letnich. W skrócie zwane także: Polana.

Polar - oficjana nazwa tego materiału to Polartec, a polar to popularnie używany jej skrót (zob. też: Polar-wear).

Polar-wear - (ang.) ubranie polarne; rodzaj sztucznego misia (zob.) wytwarzanego z włókien sztucznych, które są rurkami. Skutkiem tego grzeje nawet kiedy jest mokry; dziś wyroby firmy Malden Mills opatrzone naszywką Polartec. Istnieje kilka typów podobnych tkanin o własnościach lepszych niż polar-wear. Terminu polar-wear już się obecnie nie używa (zob. też: Polar).

Polewy - forma nacieków jaskiniowych Verte! Ciąg dalszy powyżej.

pokrywająca duże powierzchnie ścian i dna korytarzy. W obrębie namuliska tworzy często kilka warstw których grubość przekracza niejednokrotnie kilka metrów. Na polewach tworzą się często żebra (zob.), kaskady (zob.), nacieki wełniste (zob.), pola ryżowe (zob.).

Polje - rozległe (zwykle o powierzchni od jednego do kilkunastu km2) obniżenie bezodpływowe na obszarze krasowym (zob.), o stromych zboczach i prawie płaskim dnie. Bywa okresowo lub stale zalane wodą, zazwyczaj odwadniane ponorami (zob.).

Polje marginalne - utworzone na granicy skał krasowiejących (zob.) i niekrasowiejących.

Pomiary - zob.: Kartowanie.

Pompa - przeciwieństwo lampy (zob.);

Kliknij tu!(II) - przyrząd samozaciskowy (zob.) z systemem redukującym wysiłek przy wychodzeniu (Pompe-Petzl), kolejna ulepszona wersja Poignee (zob.).

Ponor - (ludowa nazwa: łykawiec) miejsce gdzie płynąca na powierzchni rzeka lub strumień wpada pod ziemię, by dalej płynąć jaskinią (zob.).

Popelina - solidne danie ciała (zob.); popelinę można także siać.

Po poręczach - przejście jaskini oporęczowanej (zob.). Przejście takie obniża styl (zob.).

Poręczowanie - trudna, a zarazem zaszczytna praca wykonywana przez pierwszego wspinacza lub grotołaza (zob.) zespołu. Polega na zakładaniu poręczówek (zob.) w trudnych miejscach.

Poręczówka - lina (zob.) pozostawiona w ścianie (zob.) celem umożliwienia ponownego (lub wielokrotnego) wejścia i zejścia ta sama drogą.

Kliknij tu!Półwyblinka - węzeł używany do asekuracji dynamicznej (zob.) i - rzadko - do zjazdu (zob.). Inaczej: węzeł Baumgartnera, węzeł UIAA, węzeł włoski, węzeł Muntera itp.

Kliknij tu!Precel - (I) umożliwiający swobodne przesuwanie się karabinka (zob.) sposób założenia pętli (zob.) wpiętej końcami do dwóch stanowiskowych punktów asekuracyjnych (zob.). Precel zapewnia także równomierny rozkład sił w przypadku obciążenia stanowiska;

- (II) zaciśnięty fragment splątanej liny (zob.).

Prezes - jedna z osób w klubie na której się wszyscy wyżywają, wybierana często wbrew swej woli i nieświadoma swych obowiązków. Czasem używa się prezesa do celów reprezentacyjnych lecz na ogół jest adresatem wszelkich problemów.

Problem - miejsce w którym są szanse na dalszą eksplorację (zob.).

Prowadzenie - zaszczytna, acz niebezpieczna funkcja pierwszego w zespole, który idzie z dolną (zob.).

Kliknij tu!Prowadzący - ten, który jest właśnie na prowadzeniu (zob.).

Próg - pionowy odcinek jaskini, często jest to zagradzający w korytarzach drogę blok (zob.) lub występ skalny.

Prożek - mały próg (zob.).

Próżnia - pustka skalna (zob. też: Jaskinia).

Kliknij tu!Prusik - rodzaj węzła samozaciskowego; nazwa od nazwiska autora adaptacji (ludność rolnicza naszego kraju mówi: "psie ucho"). Istnieje wiele odmian tego węzła (prusik amerykański, włoski itp.).

Prusikowanie - podchodzenie do góry po linie przy użyciu pętli (zob.) obwiązanych na niej węzłami Prusika (zob.). Smutna konieczność, jeśli nie stać nas na małpy (zob.).

Przechwyt - dowolna zmiana położenia rąk na skale. Może być statyczny - kiedy mamy trzy punkty (zob.) podparcia, a zmieniamy czwarty (jedną z rąk); może być też dynamiczny (zob.: Strzał do klamy).

Przeciągnąć - kiedy partner(ka) (zob.) idą ciągle na drugiego. Prowadzący (zob.) musi czasem włożyć w przeciąganie znaczny wysiłek. Przeciąganie ma wieloletnie tradycję ("Ady ciągnę, aze lina trzescy!").

Przeciwwaga - układ linowy stosowany głównie w ratownictwie, gdzie ratownik wykorzystuje ciężar swego ciała do uniesienia bądź podciągnięcia rannego.

Przejście - zwiedzenie jaskini lub jej części. Może być np.: sportowe. Wtedy liczy się jego czas, skalę pokonanych trudności (zob.) itp.

Przekładnia - stosunek wagi ciała łojanta (zob.) do przypadku (zob.). Inaczej: "Stosunek korby - do torby".

Przekop - sztuczna forma (najczęściej korytarza) fragmentu jaskini z której usunięte zostało namulisko (zob.). Wykonuje się go w celu dotarcia do dalszych partii (zob.) jaskini do których dostęp zamknięty jest osadami i gruzem. Stosowany jest jednak rzadko, gdyż wymaga olbrzymiego nakładu pracy i sporej cierpliwości eksploatatorów.

Przelot - punkt asekuracyjny (zob.) zakładany podczas prowadzenia (zob.).

Przepięcie - cykl czynności wykonywanych podczas przejścia z liny na linę przez punkt mocowania (zob.: Punkt asekuracyjny) lub przez węzeł.

Przepinka - zob.: Przepięcie.

Przerąbane - każdy może mieć przerąbane, jeżeli złamie zasady etyki (zob.) albo też inne, subtelniejsze zasady, które obowiązują w jego kręgu. Na przykład: - niby wszystko robi z dolną (zob.), a tu przyłapali go, jak wisi na wędce (zob.). Albo: - niby żre same otręby - a tu chyłkiem na boczku kotlecika wtrzącha.

Przerysa - rysa przeszeroka, czyli typu off-width (z ang.).

Przesypka - wymiana zlasowanego karbidu (zob.) w wytwornicy (zob.).

Przewiecha - duża przewieszka (zob.) czasami przechodząca w okap (zob.).

Kliknij tu!Przewieszka - odchylony o ponad 90° fragment ściany (zob.).

Przewodnik tatrzański - osobnik, który był niezbędny w autobusie, jeżeli ktoś podążając do Moka (zob.) chciał dojechać aż do Włosienicy. Ostatnio szosę do Moka zamknięto...

Przewyższenie - partie (zob.) jaskini położone powyżej najwyższego otworu.

Przodek - najdalszy dostępny punkt eksplorowanego (zob.) odcinka jaskini.

Przyłożyć niutona - zadziałać odpowiednią siłą, aby w danej sytuacji uzyskać zamierzony efekt w myśl praw fizyki. Isaac Newton - wielki matematyk i fizyk angielski; odkrywca praw fizyki, o których wyżej. Chyba się nie wspinał.

Przypak - duża rzecz! Umożliwia przyłożenie właściwego niutona (zob.).

Przyrząd samozaciskowy - znużone prusikowaniem (zob.) dziurołazy (zob.) wymyśliły wiele przyrządów, które wpięte w linę (zob.) przesuwają się tylko w jednym kierunku. Są to Gibbsy (zob.), Jumary (zob.), Crolle (zob.), Poignee (zob.), Shunty (zob.). Ten ostatni przesuwa się akurat w obie strony.

Przyrząd zjazdowy - całe multum przyrządów które pozwalają na bezpieczny i komfortowy zjazd (zob.) np.: na dno studni (zob.). Najczęściej używane to rolka (zob.), Stop (zob.), drabinka (zob.) oraz ósemka (zob.). Wadą ostatniego z przyrządów jest fakt silnego skręcania liny.

Psycha - eufemizm, pozwalający ominąć pewne tradycyjne (nazbyt brutalne) określenia. Np.: zamiast powiedzieć "stchórzył" można powiedzieć: "siadła mu psycha". Ale psycha może także rosnąć, np. po wbiciu dobrego haka.

Punkt asekuracyjny - zamocowane w czymkolwiek coś, do czego za pomocą pętli (zob.) i karabinka (zob.) przymocowana jest lina (zob.) i co - w przypadku odpalenia (zob.) łojanta (zob.) ma wytrzymać szarpnięcie podczas wyhamowywania jego lotu (zob.). Punkt asekuracyjny przelotowy, czyli przelot (zob.) jest zakładany w czasie prowadzenia (zob.) wyciągu (zob.) - może się składać z pojedynczej kostki (zob.), która dobrze siadła (zob.) i pracuje w kierunku sił, które powstaną podczas wyłapywania (zob.). Natomiast punkt asekuracyjny stanowiskowy musi się składać z dwóch kostek, pracujących w przeciwnych kierunkach - lub musi mieć w inny sposób zapewniony wielokierunkowy charakter pracy.

Punkty naturalne - mogą nimi być: wanta (zob.), ucho (zob.), stalagnat (zob.).

PZA - Polski Związek Alpinizmu.


 

 

 


POWRÓT WYŻEJ: tutaj możesz wrócić do menu szkoleniowego.

POWRÓT NA STRONĘ GŁÓWNĄ: tutaj możesz wrócić na stronę tytułową.

Ostatnia zmiana 2002-04-06