Jaskinia Wierzchowska Gorna

DLUGOSC            975 m.
GLEBOKOSC          25 m
WYSOKOSC OTWOROW   390, 388, 399 m npm
POLOZENIE OTWORU   dol Kluczwody, Wierzchowie, gmina Wielka Wies (okolice Krakowa)

Plan Jaskini Wierzchowskiej Gornej

PODSUMOWANIE: Jest to najdłuższa jaskinia udostepniona do masowego zwiedzania na Jurze. Ustepuje dlugoscia w tym rejonie tylko jaskini Wiernej. Jaskinie zwiedzano od dawna (W XIX wieku wlasciciel pobieral oplaty za wstep). W srodku niemal brak efektownych naciekow, ale urozmaicenie form korytarzy w duzym stopniu to rekompensuje. Dodatkowa zaleta jaskini jest polozenie w bardzo ciekawym rejonie (Dolinki Podkrakowskie) i sasiedztwo wielu innych obiektow. W jaskini stwierdzono slady osadnictwa neolitycznego. Jaskinia posiada oswietlenie elektryczne, zwiedzanie trasy turystycznej o dlugosci 370 m trwa okolo godziny. Temperatura wynosi 7-8o celsjusza.

OPIS JASKINI: Jaskinia posiada trzy otwory, dwa u podnoza skal, trzeci wyzej wsrod skalek na zboczu doliny. Jaskinie tworzy urozmaicony system korytarzy polozonych na mniej wiecej jednym poziomie. Niektore z podziemnych pustek osiagaja znaczne rozmiary (40-10 m Hala Wielka Dolna, podobne rozmiary ma Sala Tronowa). W jaskini onaleziono slady osadnicztwa neolitycznego i liczne szczatki zwierzat prehistorycznych. Jaskinia posiadala niegdys bogata szate naciekowa, jednak 100 letni okres niekontrolowanego ruchu turystycznego doprowadzil do jej niemal calkowitego zniszczenia. Resztki szaty ocalaly jedynie w partich poznanych niedawno i trudno dostepnych. W jaskini stwierdzono wystepowanie 5-ciu gatunkow nietoperzy. Badania stwierdzily kontynuowanie sie znanych korytarzy wglab masywu ku poludniowi, proba przedostania sie do nich bylo kopanie w Sali tronowej (korytarz nie naniesiony na planie).

OPIS TRASY TURYSTYCZNEJ: Jaskinia czynna jest od 9 kwietnia do 30 listopada w godzinach 9.00 do 16.00. Dlugosc trasy turystycznej wynosi 370 metrow, z 975 metrow dlugosci calej jaskini, a zwiedzanie zajmuje ok. godziny. Jaskinie zwiedza sie w grupach z przewodnikiem, a calosc posiada elektryczne oswietlenie. W korytarzach jaskini umieszczono gipsowe makiety zwierzat i ludzi pierwotnych. Dla celow turystycznych wykorzystuje sie obecnie tylko jeden otwor, najbardziej wysuniety na polnoc i najwiekszy, o ksztalcie odwroconej gruszki. W jego stropie widoczne sa kotly Pobliski masyw Berdo, typowy krajobraz dolinek podkrakowskich, fot. Ch. Parma wirowe, a w dnie rynna denna swiadczace o przeplywie wody. Z otworu przechodzimy do Hali wielkiej Dolnej o dlugosci 40 metrw i szerokosci od 4 do 10. Srednia wysokosc sali wynosi 5 m. Wytyczona sciezka przebiega lewa czescia sali i omija miejsce, gdzie zima tworza sie interesujace nacieki lodowe. Po kilkunastu metrach dochodzimy do wylotu korytarza o nazwie Niedzwiedzie Jamy. Przed wejsciem znajduje sie ladny wodospad naciekowy, u ktorego podnurza wyksztalcila sie ciekawa forma przypominajaca kropielnice, czesto napelniajaca sie woda. Nazwa Niedzwiedzie Jamy pochodzi od wygladzen skaly utworzonych przez ocierajce sie niedzwiedzie (szlify niedzwiedzie). Wchodzimy po kilku stopniach do wysokiego korytarza z pewna liczba ocalalych naciekow. Na jego koncu znajduja sie wymycia nazwane Niedzwiedzimi Tronami. Wracamy do Hali wielkiej Dolnej ktorej przedluzeniem jest Jama Hieny (makieta). Z tego miejsca przechodzimy 35 metrowym wysokim Korytarzem Gotyckim w okolice drugiego otworu. Dalej idziemy w glab masywu korytarzem o nazwie Przesmyk Dlugi niegdys wypelnionym osadami usunietymi podzaczas badan w XIX wieku. Rownolegle do niego ciagna sie nowoodkryte partie niedostepne dla turystow o nazwie Przesmyk Rownolegly z ladna szata naciekowa. Przesmykiem Dlugim dochodzimy do prostopadlego korytarza, gdzie zachowaly sie fragmenty wyzszego pietra jaskini. Idziemy nim w lewo i wchodzimy do Sali z Kotlami z wielką wantą po środku z powodu znajdujacej sie w niej dziury zwanej Smietnikiem. W stropie znajduja sie kotly wirowe. Przechodzimy w lewo, potem w prawo i dochodzimy do schodkow z porecza. W tym miescu znajduje sie polka zwana Hotelikiem, ktora sluzyla grotolazom jako miejsce noclegu. Po schodkach dostajemy sie na wyzszy poziom. Z prawej strony za barierka znajduje sie wejscie do niedostepnego dla turystow korytarza - 40-ki (Tunelu Speleologow) o dlugosci W otworze jaskini, fot. Christian Parma ok 75, posiadajacego miejscami ladna szate naciekowa. My wchodzimy do Sali Tronowej (Hali Wielkiej Gornej o dlugosci 40 m i wysokosci do 6 m. W jej srodkowej czesci uruchomiono w 1985 roku ekspozycje poswiecona jaskini. Sala konczy sie zamulonym korytarzem, w ktorym prowadzone sa wykopy w celu dojscia do nowych, niodkrytych partii. W polnocnej czesci Sala Tronowa laczy sie z Kosnica, ktorej dno lezy lezay 4 metry nizej niz Sala Tronowa. Podczas kopania w dnie Kostnicy odnaleziono liczne szczatki zwierzat prehistorycznych i odkryto 50 m korytarzy lezacych ponizej. Nastepnym odgalezieniem Sali Tronowej sa Czapki zwane tak o wymyc w stropie. Ich koncowa czesc zbliza sie do Niedzwiedzich Tronow we wstepnej czesci jaskini. W Czapkach znajduja sie podpisy turystow, z ktorych najstarszy czytelny pochodzi z 1903 roku. Z Sali Tronowej wracamy schodkami i przechodzimy w okolice trzeciego otworu. Po drodze mijamy niedostepny dla turystow korytarz zwany Widlami. Wchodzimy po schodkach do Sali Czlowieka Pierwotnego zwanej tak z powodu neolitycznych znalezisk (makieta). Wystepuja tu licznie duze pajaki Meta Menardi, ktore czesto mozna spotkac w okolicznych jaskiniach. Niegdys jaskinie opuszczalo sie bliskim, lezacym wsrod wyzszych skalek trzecim otworem. Obecnie wracamy do otworu ktorym wchodzilismy do jaskini.

HISTORIA POZNANIA: Mozna sadzic, ze z uwagi na polozenie otworow jaskinia znana byla od dawna. Najstarsza wzmianka pochodzi z roku 1853 z "Wspomnien z podrozy po kraju" Wojciecha Jastrzebowskiego. W latach 1871-73 badania jaskini prowadzil Jan Zawisza. Znalazl on slady paleniska oraz narzedzi krzemiennych i kosciacianych. Sporzadzil tez pierwszy niedokladny plan jaskini. Zakrojone na szeroka skale badania jaskini prowadzil w latch 1884-86 Gotfryd Ossowski. W czasie badan wykonano szereg wykopow i znaleziono liczne szczatki zwierzat m. in. niedzwiedzia jaskiniowego, lwa, renifera, hieny jaskiniowej. Znaleziska byly tematem licznych publikacji. Ossowski jest rowniez autorem funkcjonujacego do dzis nazewnictwa wielu czesci jaskini. Od konca XIX wieku jaskinia jest licznie odwiedzana. Otwory wlasciciel zamknal drewniana obudowa a za wstep pobieral oplate. W roku 1939 schronienie w jaskini znalazlo kilkaset osob, ktore przebywaly w niej ok. 2 tygodnie. Po wojnie otwory jaskini pozostaly nie zabezpieczone, co doprowadzilo do znacznej dewastacji i zasmiecenia jaskini. W roku 1966 uznano jaskinie za pomnik przyrody. W 1967 otwory jaskini zostaly zamkniete i rozpoczeto jej przystosowanie do masowego zwiedzania. Prace zakonczono w 1971 r. W roku 1977 porawiono oswietlenie, a obecny ksztalt przygotowania turystycznego pochodzi z lat 1982-84.
Wspolczesna dzialalnosc grotolazow przyczynila sie do wielu odkryc. W latach 50-tych Krakowski Klub Grotolazow odkopal przejscie do tzw. 40-ki znanej juz Ossowskiemu, lecz pozniej zasypanej. W 1967 odkopano znane wczesniej partie pod Kostnica i odkryto tam nowe korytarze. W roku 1968 odkopano w sali pod Hotelikiem odkopano kilkumetrowy korytarz z naciekami (A. Gorny). W roku 1969 i 1980 odkryto Przesmyk Rownolegly o dlugosci ok. 100 m (M. Czepiel, A. Gorny).

BIBLIOGRAFIA:

  1. Szelerewicz M, Gorny A., 1986, "Jaskinie Wyzyny Krakowsko-Wielunskiej", PTTK "Kraj", Krakow-Warszawa
  2. Parma Ch., 1992, "Najpiekniejsze jaskinie", Voyager, Warszawa
  3. Kurek A., Wisniewski W., "Uwagi...","Jaskinie Wyzyny informator" Listopad-Grudzien 1995

Fotografie Christian Parma

POWROT WYZEJ: tutaj mozesz wrocic na do spisu jaskin jurajskich.

SPIS JASKIN TURYSTYCZNYCH: tutaj mozesz przejsc do listy turystycznych jaskin Polski.

POWROT NA STRONE GLOWNA: tutaj mozesz wrocic na strone tytulowa.

Ostatnia zmiana 1997.04.24